Op 25 juli in Santiago aangekomen, bij het Pelgrimsbureau Compostella gehaald en dat was het dan. De cathedraal bezoeken ging niet daar koning Filipe er met zijn gevolg zat. Het was immers de naamdag van Sint Jacobus, dan later maar. Op de 25e is bijna alles gesloten in Santiago behalve de horeca, de volgende dag gaan veel winkels pas om tien uur open. Het enige voordeel is dat de compostella de datum heeft van de naamdag.

Om te ontwennen ben ik nog naar het einde van de wereld gelopen in Fisterre, lange tijd bekend als het meest westelijke deel van Spanje. Later bleek dat toch net niet zo te zijn. Een plek waar Keltische volkeren al samen kwamen om de zon te vereren. Door de Romeinen ook zo bijzonder gevonden dat ze het Finis Terrea genoemd hebben. Dit is de plek waar de wonderen geschieden zoals het landen van het schip met de overblijfselen van de apostel Jacobus.

Alle afbeeldingen en beelden uit het verleden van Pelgrims zijn zonder bagage. Dit was niet de vrijheid van de kunstenaar, ze hadden echt niets bij zich. Ze stonken een uur in de wind. Om deze reden is men in de cathedraal tijdens de pelgrims mis wierook gaan branden met de "botafimeiro", het grootste wierook vat ter wereld die aan een touw in het gangpad slingerd wordt.

Nu het toch even over viezigheid gaat, niet alle Albergue zijn even schoon, voor het oog kan het schoon zijn en de werkelijkheid anders. Drie maal kreeg ik door dat er mensen door "bedbugs" (bedwantsen) gebeten waren. Dit geeft erg jeukende plekken die lang aanhouden en een jonge vrouw was er zelfs koortsig onder. Aan de andere kant heb ik in een Albergue geslapen die op het oog niet al te schoon was, zonder stromend water en electriciteit, en geen nare gevolgen. Je wassen midden in het weiland achter een heuvel waar een fonteintje bergwater in een bassin voor het vee was. Een tip die ik in een verslag las was om een papieren lakenset te bewaren voor dit soort gelegenheden. In Frankrijk had ik lakenset van goede kwaliteit in een refuge gekregen die ik nog wel een keer kon gebruiken.

Verbaast ben ik ook over het eigen lijf. De eerste dagen kwam ik krom en stijf als een bejaarde onder de rugzak vandaan en koste het de nodige moeite om nog het een en ander te ondernemen zoals een maaltijd te bemachtigen of enige proviant voor de volgende dag inslaan. Maar na een paar dagen was dit over en huppelde ik bij wijze van spreken het betreffende dorp in voor het nodige. Ook het pijnlijke onderbeen genas in een dag of tien door het kalmer aan te doen. Soms zijn er teleurstellingen dat een refuge gesloten is (fête de Saint Jean) en loop je 12 km verder naar de volgende. De conditie is dan ook zo goed dat dit kan na twee maal "shit" te hebben geroepen.

Dan de telefoon, deze is hard nodig om op de route te blijven of deze te hervinden. In Spanje is de route uitstekend en dubbel en dwars aangegeven. In Frankrijk is deze met stikkers op lantaarnpalen, verkeersborden en andere paaltjes aangegeven. Maar als er 's winters geplakt wordt willen er daarna wel eens bladeren voor groeien. En iedere regio doet het net even anders met herhalingen en de kruisjes voor de wegen die je niet moet hebben. Een navigatie programma op de telefoon is hier m.i. nodig. Maps.me is door het genootschap van Sint Jacob in Nederland aanbevolen. Te meer omdat hier aanvullingen zijn te downloaden met de slaapplaatsen en de routes zelf die als getrokken lijnen op de kaart komen te liggen. Met het aantikken van de gekozen slaapplaats kun je gelijk het telefoonnummer aanklikken en je belt of je voor de nacht een bed kunt hebben. Al doende leert men zo teleurstellingen te voorkomen.

Elke dag weer verder, andere landschappen dorpen en steden. Ook steeds weer nieuwe contacten op de Camino. Werkelijk verbazingwekkend dat mensen uit vele landen er lopen. Om eens wat te noemen, Argentinië, Colombia, Taiwan, Thailand, Korea, Zweden, Denemarken, Duitsland, België, hongarije, Italie enz. En altijd goed voor een praatje. Amerika en Azië goed vertegenwoordigd. Dat was misschien wel het mooist van de Camino, al die contacten.

Dan de vrijwilligers, want dit hele gebeuren kan niet zonder honderden vrijwilligers die de herbergen van de kerk, Jacobsvereniging of gemeente bemensen. Veelal beheren deze mensen twee weken lang geheel belangeloos een herberg. Lieve mensen met een innerlijke drang iets goeds te moeten doen voor de wereld. Altijd enige mooie woorden van dank in het " livre d' Or" geschreven met de nodige omhelzingen bij het afscheid.

Het contact met Rieke en de kinderen was hartverwarmend en inspirerend om door te gaan. Ik verheug me er op ze gauw weer in de armen te kunnen sluiten. Ook de reacties van de volgers waren een steun en aanmoediging voor me, dank je wel allemaal.